نماینده اهواز، کارون، باوی و حمیدیه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه سد گتوند ۲۵۰ میلیون مترمکعب از ذخایر رودخانه کارون را شور کرده است گفت: هیچگونه پیگیری جدی در زمینه علاج بخشی و رفع مشکلات سد گتوند انجام نشده است.
همایون یوسفی شامگاه پنجشنبه در نشست بررسی اثرات اجتماعی احداث سد گتوند در اهواز با انتقاد از غفلت نسبت به آثار اجتماعی در طرح های بزرگ توسعه ای کشور گفت: در کشور بیشتر، توسعه مهندسی اتفاق افتاده و به شاخص های اجتماعی، امنیتی و سیاسی توجهی نشده است.
وی گفت: در واقع ما کاریکاتوری از توسعه در کشور اجرا کرده ایم و این باعث شده نه تنها سودی نبریم بلکه به مرور زمان مشکلاتی نیز متحمل شویم.
وی با اشاره به خطای صورت گرفته در جانمایی پروژه سد گتوند در خوزستان اظهار داشت: مطالعات اولیه، محل احداث سد گتوند را ۲۰ کیلومتر بالاتر پیش بینی کرده بود و حتی مردم عادی منطقه می دانستند که محل فعلی سد، معادن نمک است از سوی دیگر این سد متخصصان و مشاوران زیادی داشته، بنابراین سهوی بودن خطای مهندسی در جانمایی سد باورکردنی نیست و باید بررسی و ارزیابی و گفت وگوهای بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
یوسفی با بیان اینکه وجود مافیای آب و نقش آن در ساخت سد گتوند باید واکاوی شود تصریح کرد: این امور وظیفه نمایندگان مجلس است و نمایندگان باید به جای دخالت در انتصاب های بی نتیجه فرمانداران و بخشداران، عمده تلاش خود را روی علل و عوامل ادامه مشکلات در خوزستان متمرکز کنند.
وی افزود: در سال های اخیر پیگیری جدی از سوی دولت و مجلس در زمینه علاج بخشی و رفع مشکلات سد گتوند دیده نشده است.
به گفته وی پروژه سد گتوند از اختلاس های بزرگ کشور نیز بدتر و گسترده تر بوده است.
یوسفی همچنین گفت: سد گتوند هیچ راهکار کاملی برای علاج بخشی ندارد و حتی تخریب و برچیدن سد نیز خطرناک است و رها شدن آب شور ذخیره شده در مخزن سد، خوزستان را به نابودی می کشاند.
۹.۵ میلیون تن نمک در مخزن سد گتوند رسوب کرده است
وی با بیان اینکه ذخیره معادن نمک منطقه بین ۴۰ تا ۱۲۰ میلیون تن تخمین زده شده اند، اظهار داشت: تا کنون ۹.۵ میلیون تن نمک در مخزن سد گتوند رسوب کرده است.
عضو مجمع نمایندگان خوزستان افزود: اگرچه شوری لایه سطحی مخزن سد گتوند در حدود یک هزار و ۵۰۰ میکروموس است اما شوری لایه های پایینی بسیار بیشتر از آب دریاست.
وی اضافه کرد: ارتفاع لایه آب شور مخزن بیش از ۴۰ متر است که ۲۵۰ میلیون مترمکعب از ذخیره سد گتوند را شامل می شود و کاملا مشخص است که در صورت رهاسازی کل خوزستان را نابود می کند، این در حالیست که هیچکس به فکر این خطر جدی نیست.
یوسفی تصریح کرد: درس گرفتن از خطاها تکلیف بشر است اما درباره سد گتوند، همه به دنبال پوشاندن واقعیت هستند.
وی گفت: در زمینه سد گتوند از وزیر نیرو در مجلس طرح سوال کردم ولی توضیح قابل قبولی داده نشده و قرار شد که بعد از دو هفته توضیح لازم داده شود اما این اتفاق نیز نیفتاد است به همین دلیل به دنبال طرح سوال مجدد از وزیر نیرو هستم.
یوسفی با انتقاد از وزیر نیرو تصریح کرد: اگر چه بیطرف (نامزد وزارت نیرو در دولت دوازدهم) با رای منفی نمایندگان رای نیاورد اما اردکانیان (معاون سابق بیطرف) نظریه پرداز اصلی طرح های سد سازی و انتقال آب بوده به همین دلیل در روز رای اعتماد به او رای منفی داده و در مخالفت با او نطقم را ارائه کردم.
وی با تاکید بر اهمیت و حساسیت سد گتوند پیشنهاد کرد که رسانه ها با کسب مجوزهای لازم و در یک مکان مناسب از مردم دعوت عمومی برای تجمع در این زمینه کنند.
علامت سوال برای سدهای آبی
یک متخصص اقتصاد توسعه پایدار و فعال در پروژه های بین المللی زیست محیطی نیز در این نشست گفت: ۵۰ هزار سد آبی در جهان ساخته شده که به دلیل تبعات منفی آنها، در حال حاضر همه سدهای آبی زیر سوال رفته اند.
خسرو کریمی با اشاره به مشکلات اجتماعی و زیست محیطی سد گتوند افزود: برخی کارشناسان خوزستانی در زمان آبگیری سد گتوند در دولت دهم این مشکلات را به مسئولان گوشزد کرده بودند اما توجهی به این اخطارها نشد.
وی خود را از بومی های روستاهای منطقه معرفی کرد و با اشاره به محیط طبیعی این منطقه و رونق و سرسبزی و رودخانه های خروشان آن قبل از آبگیری سد گتوند، اظهار داشت: هم اکنون محیط زیست منطقه تخریب شده و مردم روستاها آواره شده اند.
کریمی تاکید کرد: در دنیا طرح های اقتصادی ملزم به حفظ محیط زیست، سنت ها و میراث فرهنگی هستند اما در سد گتوند به هیچکدام از این موارد توجهی نشده است.
روستاهایی که دیگر نیست
مجری مطالعات اجتماعی سد گتوند نیز در ادامه این نشست گفت: مطالعات نشان می دهد که سد گتوند در زمینه های محیط زیست، اقتصاد روستایی و کشاورزی و مهاجرت روستائیان اثرات منفی به دنبال داشته است.
احسان سپهوند افزود: مطالعه اثرات اجتماعی و اقتصادی سد گتوند و سد کارون ۳ بر روستاهای پایین دست توسط دانشگاه آزاد اهواز انجام شده است.
وی اضافه کرد: سد گتوند برخلاف تبلیغات مجریان سد نه تنها هیچ تاثیر مثبتی بر توسعه کشاورزی منطقه نداشته، بلکه تبعات آن منفی بوده است، علاوه بر زیرآب رفتن زمین های کشاورزی و مراتع، شبکه ها و منابع آبی و چاه های منطقه نیز تحت تاثیر این سد قرار گرفتند.
سپهوند تاکید کرد: هدف ساخت سد گتوند تولید و فروش آب و برق بوده و هیچ سودی برای مردم بومی نداشته، و حتی خسارت های وارده به آنها را جبران نکرده است.
وی نحوه قیمت گذاری (تقویم) زمین های اهالی روستاهای اطراف سد گتوند را ظالمانه دانست و گفت: شرکت منابع آب و نیرو (مجری سد گتوند) سهل الوصول ترین و بدوی ترین روش را برای ارزشگذاری دارایی مردم منطقه اجرا کرد تا تنها منتفع این طرح باشد.
سد گتوند علیا، بلندترین سد خاکی کشور و آخرین سدی است که بر روی رودخانه کارون احداث شده است که در ۲۵ کیلومتری شهرستان گتوند در خوزستان قرار دارد.
کارشناسان می گویند جانمایی اشتباه این سد باعث شده که سازند نمکی گچساران در مخزن سد قرار گیرد و حل شدن تدریجی نمک این سازند باعث شور شدن آب مخزن و رودخانه کارون شده است. این سد در سال ۹۱ با وجود مخالف شدید کارشناسان آبگیری شد.
مطالعات علاج بخشی سد گتوند در سال ۹۴ به موسسه آب دانشگاه تهران واگذار شده و این موسسه گزارش خود را به سازمان مدیریت و برنامه ریزی (کارفرمای مطالعات) ارائه داده اما با گذشت چند سال از تصویب مطالعات، تصمیم نهایی در مورد سد گتوند اتخاذ نشده است. در این مطالعات سد گتوند به عنوان یک خطای ملی معرفی شده است.
بر اثر آبگیری سد گتوند ۶۰ روستا در شهرستان های مسجدسلیمان و لالی به زیرآب رفته و ساکنان آنها آواره شد. با وجود پیگیری های بسیار شرکت سازنده سد (منابع آب و نیرو) تا کنون حاضر نشده حق و حقوق تعداد زیادی از این روستائیان را بپردازد.
همچنین۳۷۰ هکتار زمین کشاورزی با ۸۵ هزار بهره بردار کشاورزی در پایین دست سد گتوند قرار دارد که تحت تاثیر کیفیت آب این سد هستند.